BANDIRMA GEMİ – MÜZE ve MİLLİ MÜCADELE AÇIK HAVA MÜZESİNİN TARİHÇESİ VE ÖZELLİKLERİ

9.Ordu müfettişi olan Mustafa Kemal Paşa’yı ve kurmaylarını İstanbul’dan alarak, Samsun’a götüren vapur, bağımsız Türkiye’ye açılan kapıdır. Yeni bir oluşum olan, genç ve dinamik Türkiye Cumhuriyeti için başlatılmış olan Milli Mücadele zaferinin ise başlangıç noktasıdır. İşte bugünün başlangıcı olan ‘’Bandırma Vapuru’’ artık hep samsundadır. Resmi Tören ile birlikte 2003 yılından itibaren halka açılmış olan bir müzedir.

Bandırma Vapuru ilk olarak 1878 yılında İskoçya’nın Glasgow kentinde bulunan Mac. Intyre Painsley- Houston and Cardett tersanesinde 21 sıra numarası ile 279 grostonluk yolcu ve yük gemisi olarak inşa edilmiştir. Uzunluğu 4.77 metre olan geminin genişliği 6.83 metre, yüksekliği 4.23 metredir. Gemi 50 beygir gücünde üretilmiş, iki silindirli ve iki genişlemeli buharlı/pervaneli özelliklerini edinmiştir. 9 mil hızına kadar ulaşabilir. Vapurun ilk sahibi Dussey and Robinson şirketi Torocaderto’da 5 yıl çalışmıştır. Daha sonra 1883 yılında Yunanistan’da bulunan H.Psicha Prens firmasına satılmıştır. Kymi ismini alan vapur, Londra’da Pire limanına kayıt yaptırmıştır. 1890 yılında Cap. Andereadis firmasına geçiş yapmış, 12 Aralık 1891 yılında ise batmıştır. Aynı yıl içerisinde Kıymı adı ile İstanbul Roma Percsino firmasına satılarak İstanbul Limanına kaydedilmiştir. 1894 yılında İdare-i Mahsusa’ya (Deniz Yolları İşletmesi) nakledilmiştir. Türk bayrağı çekilerek Panderma ismini almıştır. Marmara denizinde uzun bir süre yük ve yolcu gemisi olarak görev yapmıştır. İdarei Mahsusa tüzük değiştirerek 28 Ekim 1910 yılında Seyrüsefain İdaresi olunca geminin ismi ‘’Bandırma Vapuru’’ olmuştur.

Bu dönemden sonra posta vapurluğu görevini üstlenmiş olan Bandırma Vapuru, Mustafa Kemal Paşa ve arkadaşlarını taşımak için görevlendirildiğinde Karadeniz’in hırçın dalgalarıyla mücadele ederek, İsmail Hakkı Durusu önderliğinde kıyı şeridi itibariyle yol takip ederek görevini başarmıştır. Mustafa Kemal Paşa ve arkadaşlarını 19 Mayıs 1919 yılında Pazartesi sabahı saat 08.15’te Reji İskelesine (Tütün İskelesi) çıkartmıştır. Bu önemli görevinden sonra posta vapuru olarak geri dönmüştür. 1924 yılında ise Türkiye Seyrüsefain idaresi tarafından hizmet dışı kurumuna getirilmiş, 1925 yılına gelindiğinde Bozmacı İlhami (Söke) adlı Türk armatöre satılmıştır. Bozmacı İlhami tarafından 4 içinde Haliç’te sökülmüştür.

Milli Mücadele’nin önemli simgelerinden birisi olan Bandırma Vapuru, günümüzde yaşamını devam ettirebilmesi adına orjinal vapurun projesi ele alınarak tekrar inşa edilmiştir. Bu projenin önderliğini Samsun Valiliği üstlenmiş olsa da, çevre düzenlemesi Samsun Valiliği ve Samsun Büyükşehir Belediyesi başkanlığınca yaptırılmıştır. Doğu Park Sahili ve alanı içinde olacak şekilde ele alınan projenin yapımı için 2000/2001 yılları içerisinde il özel idaresinin yatırım programına alınmış ve 09/05/2000 tarihinde ihale edilerek yapımına başlanmıştır. 2000 m² karada ve 1000 m² denizde olmak üzere 3000 m² ‘lik alan bu proje için ayrılmıştır.

Bandırma Vapuru’nun orjinal benzer yapımı ise 15.04.2001 yılında Taşkınlar Gemi Sanayi Ticaret AŞ. Tarafından yapılarak, teslim edilmiştir. Geminin iç tasarımını Abdi Güzel yaptıktan ve 13 adet balmumu heykeli Adil Çelik tarafından yapılarak belirli bölme ve kamaralara yerleştirildikten sonra 2003 yılında Resmi Tören ile açılmıştır. Günümüzde Canik ilçesine girdikten sonra hemen sağ tarafımızda bulunan sahil kısmının en önemli alanı haline gelen Bandırma Vapuru gemi müzesine daha sonra Kurtuluş Savaşı’na katılan 1200 kişi adına yapılmış olan Şehitiler Yazıtı, Kurtuluş Savaşı’nı ve Genelgelerini betimleyen, on kabartmadan oluşan Milli Mücadele Panoraması ile Türkiye’nin yedi bölgesini temsilen yedi figürlü milli kurtuluş anıtı da eklenerek Bandırma Gemi – Müze ve Milli Mücadele Açık Hava Müzesi adını almıştır.

MÜZENİN BÖLÜMLERİ

Yukarıda bahsettiğimiz üzere Bandırma Vapuru Müzesi eklemeler yapılarak daha geniş kapsamlı bir müze haline gelmiştir. Günümüzde alan içerisine bakıldığında Bandırma Vapuru haricinde olmak üzere Kurtuluş Savaşına katılan 1200 kişi adına yapılmış olan Şehitler Yazıtı, Kurtuluş Savaşı’nı ve Genelgeler’ini betimleyen, on kabartmadan oluşan Milli Mücadele Panoraması ile Türkiye’nin yedi bölgesini temsil etmesi amacıyla yedi figürlü Milli Kurtuluş Anıtı da eklenmiştir. Bu önemli anıt ve panoramalar haricinde ise alan içerisinde bir adet Hollanda yapımı F-5 uçağı bulunmaktadır. Farklı modeller de mayınlar ile birlikte toplar ve torpiller bulunmaktadır.

Asıl temel konumda bulunan Bandırma Vapuru’nun içerisi ise altı bölümden oluşmaktadır;

Tefriş Salonu: Mustafa Kemal Paşa’nında içerisinde bulunduğu 5 kişilik balmumu heykeli ve 1870’li yıllara ait olan gemici saati, telefon, yangın tüpü, ve ölçüm saai gibi eşyalar bulunmaktadır. Balmumu heykeller ise toplantı varmış havası verilerek koyulmuştur.

Yatak Odası: Özel Eşyalar vardır.

Sergi Salonu: Daha öncesinde ambar olarak kullanılmış olan bölümde bugün sergi salonu bulunmaktadır. Sergi Salonunda vapurun orjinal çizimleri ve tarihçesi ile birlikte Mustafa Kemal Paşa’ya ait koleksiyon fotoğrafları, Mustafa Kemal Paşa’ya ait orjinal beylik silahı ve yine Mustafa Kemal Paşa’ya ait olan el yazısı ile kongre kararnamelerinden nüshalar vardır. Bunun dışında Mustafa Kemal Paşa’nın vefatı ile alakalı başta olmak üzere çeşitli gazete küpürleri ile Mustafa Kemal Paşa’ya ait olan kıyafetler burada sergilenmektedir. Sinevizyon ve koltuklar da bu bölümdedir. Kaptan Köşkü: İsmail Hakkı Durusu’yu tasvir etmek amacı ile yapılmış balmumu heykel başta olmak üzere üç adet balmumu heykel bulunmaktadır. 1887’ye ait denge pusulası da bu bölümdedir.

Kaptan Kamarası: Özel Eşyalar ve Mustafa Kemal Paşa’ya ait orjinal radyo bulunmaktadır.

Mutfak: Birtakım Eşyalar. Bölümler içerisinde birçok fotoğraf baskısı da bulunmaktadır. Bandırma Vapuru’na ait tasvirler ile birlikte bilgi verici baskılar da bulunmaktadır. Bunun dışında ufak çaplı silah araç ve gereçleri de çeşitli yerlere yerleştirilmiştir.