ASKERİ MÜZE TARİHÇESİ

Koleksiyonlarının zenginliği ve çeşidi açısından dünyanın önde gelen müzelerinden birisi olan Askerî Müzenin kuruluşu modern anlamda olmamakla beraber 15. yüzyıla kadar uzanmaktadır. 1453’te İstanbul’un Türkler tarafından fethinden sonra Aya İrini Kilisesi, değerli harp silah araç ve gereçlerinin toplandığı Cebehane olarak düzenlenmiştir. 1726 tarihinde Cebehane’deki tüm malzemeye yeni bir düzen verilerek Dar-ül Esliha adıyla yeni bir kuruluş gerçekleştirilmiştir. Modern anlamda Türk müzeciliğinin temeli Tophane Müşiri Ahmet Fethi Paşa‘nın gayretleri ile 1846 yılında atılmış ve bu tarih Türk müzeciliğinin ve Askerî Müzenin gerçek anlamda ilk kuruluşu olmuştur.

Aya İrini’deki revakların (üç tarafı kapalı bir tarafı ise sütunlara oturan kemerlerle dışarı açılan mekân) araları camekânlarla kapatılarak sergileme mekânları hâline getirilmiştir. Bu mekânlardan bir bölümünde eski harp silah, araç ve gereçlerinden oluşan koleksiyonlar, diğer bölümlerde ise arkeolojik eser koleksiyonları sergilenmiştir. Ahmet Fethi Paşa’dan sonra Aya İrini’deki bu koleksiyonlar kısa bir süre sonra ilk defa “Müze” adını alarak Müzeyi Hümayun olarak isimlendirilmiştir. Müze teşkilatının kurulmasından sonra özellikle arkeolojik eserlerin sayısının artması üzerine bu eserler Çinili Köşk’e taşınmış ve bugünkü İstanbul Arkeoloji Müzelerinin temeli atılmıştır. Ahmet Muhtar Paşa, silah koleksiyonlarını, ilanlar ve resmî yazışmalar ile zenginleştirmiştir. Kütüphanesi, sineması, atış poligonu, yayınları, kıyafet hanesi ve mehteri ile günümüz çağdaş müzecilik anlayışına uygun, nitelikli bir müze oluşturulmuştur.

1940 yılına kadar Aya İrini’deki faaliyetlerini sürdüren Askerî Müze, İkinci Dünya Savaşı’nın Türkiye’ye de sıçrayabileceği düşüncesiyle faaliyetlerine bir süre ara vermiştir. Savaş tehlikesinin ortadan kalkmasından sonra 1949 yılında Maçka Silahhanesinde depolanan eserler 1959’dan itibaren Harbiye Mektebi Jimnastik hanesi binasında tekrar sergilenmeye başlanmıştır. Bu binanın zamanla Askerî Müze koleksiyonları için yetersiz kalması ve çağdaş anlamda gelişmeye yönelik adımların atılmasına imkân vermemesi üzerine 1966 yılından itibaren restorasyon çalışmaları sürdürülen eski Harbiye binasının Askerî Müze olarak kullanılmasına karar verilmiş ve 10 Şubat 1993 günü yeni bir düzenleme ile ziyarete açılmıştır.

ULAŞIM VE ZİYARET BİLGİLERİ

Adres: Valikonağı Caddesi, Harbiye, Şişli 34298 İstanbul  / Tel: 0 (212) 233 27 20

Mail: askerimuze@tsk.tr

Çalışma Saatleri: Pazartesi ve Salı günleri kapalıdır. Diğer günler 09:00 – 16:30 saatleri arasında ziyaret edilebilir

• Mehteran Birliği pazartesi salı hariç her gün 15:00-16:00 saatleri arasında konser vermektedir.
• Müze dini bayramların ilk günü kapalıdır, resmi bayramlarda açıktır.

Ücret: Müzeye giriş ücreti normal ziyaretçiler için 6 ₺ ‘dir. Öğrenciler ise müzeye girişte ücret ödememektedir.

• GEZİ ÖNCESİ UYGULANACAK ETKİNLİKLER

Harbiye Askeri Müzesi’ne yapılacak gezi öncesi müzeyi tanıtıcı bir video sunulacaktır. Videoda verilen bilgilere göre aşağıda verilen soruları cevaplandırınız. Video 4 dakika 21 saniyeden oluşmaktadır. Soruları belirtilen kısımlara göre cevaplandırmanız gerekmektedir.

Etkinliğe başlamadan önce gidilecek müzenin tanıtım videosunu dikkatlice izleyiniz.

 

1. İzlediğiniz tanıtım videosuna göre müzenin yer aldığı bina daha önce hangi amaçla kullanılmıştır? (00.07)
2. İzlediğiniz tanıtım videosuna göre Türk devletleri savaşta hangi aletleri kullanmaktadır? (00.10-00.49)
3. İzlediğiniz tanıtım videosuna göre müzede bulunan sınıf hangi dönemi temsil etmektedir? (02.24 – 02.30)
4. İzlediğiniz tanıtım videosuna göre gösterilen kılıçlar ve diğer savaş aletleri hangi devletlere ait olabilir? (02.50 – 04)
5. İzlediğiniz tanıtım videosuna göre gösterilen heykeller hangi olayı temsil etmektedir? (03.26)

Not: Etkinlik için ayrılan süre 20 dakikadır.

YENİÇERİLER

Kanıt 1:

Osmanlı Beyliği’nin ilk dönemlerindeki askeri kuvvetler Edirne’nin fethinden sonra, imparatorluğun artan asker ihtiyacını karşılamamaya başladı. Ayrıca Osmanlı Beyliği yavaş yavaş merkezileşiyordu. Bütün bu ihtiyaçlar merkezde bulunan daimi bir ordu tarafından karşılanabiliyordu. Bunun üzerine Osmanlılar kendilerinden önceki Türk devletlerinde bulunan gulam usulünü geliştirerek devşirme sistemini kurdular.

I.Murad devrinde Çandarlı Kara Halil ile Kara Rüstem, Hristiyan esirlerden merkezi bir ordu için istifade edilmesi düşüncesini ileri sürdüler. Bu teklif üzerine Rumeli’de akınlarda bulunan beylere haber salınıp alınan esirlerin beşte birinin devlet hissesi olarak ayrılması emredildi. Devlete verilen esirler belirli bir eğitimden geçirildikten sonra asker olarak kullanılmaya başlandı. Böylece yeniçerilerin de içinde yer aldığı Kapıkulu Ocaklarının temeli atıldı.

Erhan Afyoncu, Sorularla Osmanlı Tarihi, s.573

Kanıt 1’e göre

1. Yeniçeriler Osmanlı Devleti’nden önce hangi Türk devletleri tarafından kullanılıyor olabilir?
2. Yeniçeri Ocağı’nın asker ihtiyacı nasıl karşılanıyor olabilir?

 

 Kanıt 2:

Yeniçeri Ocağı’nın kuruluşu hakkında tam bir tarih vermek mümkün değildir, bununla beraber bunun belirli bir süreç içinde gerçekleşmiş olduğu açıktır. Osmanlı Beyliği’nin Orhan Bey zamanındaki (1324-1362) yeni fetihler sebebiyle daha fazla askere ihtiyaç duymaya başladığı ve bunu sağlamak üzere savaş esirlerinden faydalanılması yoluna gidildiği genelde kabul edilen bir husustur.

 DİA, Yeniçeri

Kanıt 2’ye göre

 

1. Yeniçeri Ocağı hangi padişah döneminde kurulduğu düşünülmektedir?
2. Osmanlı Devleti asker sayısını arttırmaya neden ihtiyaç duymuş olabilir?

 

 

Kanıt 3:

Osmanlıların askeri teşkilatında Anadolu Selçuklularıyla İlhanlıların ve Memluklerin az çok tesirlerini görmekteyiz. Osmanlı kuvvetleri kapıkulu, eyalet -ki bunda hudut kuvvetleri de dâhildir- ve deniz kuvvetleri olarak üç kısımdı. Kapıkulu askeri, yaya sınıfından olan yeniçeri, cebeci, topçu ocaklarıyla yine bir ocak halinde olarak atlı bölüklerden teşekkül etmişti; bu iki sınıf asker, hükümdarın şahsına mahsus maaşlı merkez kuvvetleriydi ve padişah nerede bulunursa onunla beraber bulunurlardı. Eyalet askerine gelince, bunlar başlıca topraklı veya tımarlı sipahi denilen süvarilerle yaya, müsellem, azab ve bir de Rumeli hudutlarında bulunan akıncılardan mürekkepti. Henüz ilk devirlerinde bulunan donanma hizmetinde de gemicilerle azaplar ve muharebe zamanlarında ise tımarlı sipahiler bulunurdu.

İ.H.Uzunçarşılı,  Askeri Teşkilâtın İcmali

Kanıt 3’e göre

1. Osmanlı askeri teşkilatı ile ilgili bilgi veriniz.
2. Kapıkulu askerleri ile eyalet askerleri arasındaki farkları açıklayınız.

GEZİ SIRASINDA UYGULANACAK ETKİNLİK

(Tamamı için etkinliğin  talep ediniz)

GEZİ SONRASI UYGULANACAK ETKİNLİK

Harbiye Askeri Müzesi’ne yapılan gezi sonrasında aşağıda verilen yönergeye göre Osmanlı Devleti’nde savaşlarda kullanılan silahları ve yeniçerileri anlatan bir öykü kaleme alınız. Kaleme alacağınız öyküde bir savaşta kullanılan aletler ve yeniçerilerin savaşlarda kullanımı ile ilgili ayrıntıları, müzede gördüğünüz bölümlerden savaş aletlerinden yararlanarak kaleme alınız.

 

1. Kaleme alacağınız öyküde Avrupa Devletleri, Osmanlı Devleti ve İran’a ait kılıç, miğfer, tüfek ve kıyafetlere yer veriniz.
2. Öykü giriş, gelişme ve sonuç bölümlerinden oluşmak zorundadır.
3. Öykü yazılırken noktalama işaretleri ve imla kurallarına dikkat edilmelidir.
4. Öykü en az 3 sayfa en fazla 7 sayfa olmalıdır.
5. Öykü A4 sayfa boyutuna yazılmalıdır.

Not: Etkinlik için ayrılan süre 45 dakikadır

RUBRİKLER

GEZİ ÖNCESİNDE

	1	2	3	4	5
Türk Devletlerinin savaşlarda kullandıkları aletleri kavramıştır.
Müzenin bulunduğu binanın tarihini kavramıştır.
Osmanlı Devleti’nin dönemlere göre savaş silahlarındaki değişimi kavramıştır.
Tarihsel Kavrama, Kronolojik Düşünme,Tarihsel Analiz ve Yorum gibi becerileri kullanabilmiştir.
Etkinlik sırasında kanıtlar dikkatlice incelenmiştir.

Not: Değerlendirmeniz 1 ile 5 puan arasında yapınız.

GEZİ SIRASINDA

	1	2	3	4	5
Seçtikleri savaş aletlerinin kullanım amaçlarını açıklayabilmiştir.
Osmanlı Devleti’nin kullandığı silahları diğer devletlerle karşılaştırmışlardır.
Seçilen savaş aletlerini devletlerle eşleştirilmiştir.
Etkinlik sırasında yönergeye uygun hareket edilmiştir.
Etkinlik belirtilen süre içerisinde tamamlanmıştır.

Not: Değerlendirmeniz 1 ile 5 puan arasında yapınız.

GEZİ SONRASINDA

	1	2	3	4	5
Osmanlı Devleti’nin kullandığı savaş aletlerini neler olduğunu kavramıştır.
Osmanlı Devleti’nin kullandığı silahları Avrupa Devletleri ile karşılaştırmıştır.
Yeniçerilerin özelliklerini ve savaşlardaki durumunu kavramıştır.
Osmanlı Devleti’nin kullandığı savaş kıyafetlerini diğer Türk Devletleri ile karşılaştırmıştır.
Etkinlik sırasında yönergeye uygun hareket edilmiştir.

Not: Değerlendirmeniz 1 ile 5 puan arasında yapınız.