10. SINIF 5. ÜNİTE: DÜNYA GÜCÜ OSMANLI (1453-1595)
Hazırlayan: Cihad Öztürk
Kazanım:
10.5.2. İstanbul’un Fethi’nin sebeplerini, fetih sürecini ve fethin stratejik sonuçlarını kavrar.
a) Feth’in dünya siyasi tarihi bakımından önemine değinilir.
b) Osmanlı Devleti’nin kurumsallaşmasında (idari, kültürel ve demografik boyutlar özellikle vurgulanarak) İstanbul’un fethinin oynadığı rol vurgulanır.
Beceri:
Tarihsel Kavrama Becerisi, Kronolojik Düşünme Becerisi, Değişim ve Sürekliliği Algılama Becerisi
PANORAMA 1453 TARİH MÜZESİNİN TARİHÇESİ ve ÖZELLİKLERİ
Yapımına İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından 2005 yılında başlanan Panorama 1453 Tarih Müzesi 2008 yılında tamamlanmıştır. 3 yıl süren yapım aşamasında 8 ayrı sanatçı birlikte çalışmıştır.
Müze 2 farklı bölümden oluşmaktadır. 1.bölüm girişten başlayarak panoramik resme kadar olan bölümdür. 2. Bölüm ise panoramik resmin bulunduğu bölümdür. Panorama 1453 Tarih Müzesi dünyanın ilk tam panoramik müzesidir.
MÜZENİN BÖLÜMLERİ:
1.Bölüm:
Girişten başlayarak panoramik resmin olduğu alana kadar olan bölümdür. Bu bölümde kalıcı olarak hazırlanan Panorama 1453 sergisi bulunmaktadır. Muhtevası Doç. Dr. Erhan Afyoncu ve Yrd. Doç. Dr. Coşkun Yılmaz tarafından hazırlanan serginin danışmanlığını Mimar M. Hilmi Şenalp, tasarımını ise Özkul Eren üstlenmiştir. İstanbul’un kuruluşundan başlayıp, İstanbul’un kuşatmasını, fethini, Fatih Sultan Mehmed’in hayatını, hukuk, sanat, medeniyet, kültür ve İstanbul’u inşa faaliyetlerini, savaşların orijinal minyatür, gravür ve resimler eşliğinde anlatıldığı ve günümüz bakış açısıyla fethin resmedildiği modern minyatür çalışmalarının yer aldığı serginin bitiminde, panoramik resmin bulunduğu platformun girişi başlamaktadır.
2.Bölüm:
Panoramik resmin olduğu bölümdür. Haşim Vatandaş’ın yönetiminde, Ramazan Erkut, Ahmet Kaya, Oksana Legka, Yaşar Zeynalov, Hasan H. Dinçer, Atilla Tunca ve Murat Efe’den oluşan sanatkâr grubun çizdiği resim 38 metre çaplı bir yarım küre üzerine yapılmıştır. Yarım kürenin iç yüzeyini kaplayan resim, 2350 metrekare olup, resimle ziyaretçi platformu arasındaki 650 metrekarelik büyüklüğe ulaşmaktadır.
ULAŞIM ve ZİYARET BİLGİLERİ
Müze her gün 08.00-18.00 saatleri arasında açıktır.
ADRES: Merkez Efendi Mahallesi, Topkapı Kültür Parkı, 34015 Zeytinburnu/İstanbul, Türkiye
TELEFON: 0 (212) 415 14 53
Fiyatlandırma:
Tam bilet: 7.5 TL
Öğrenci, öğretmen, personel: 3 TL
Yabancı ziyaretçi: 15 TL
İstanbul’un Fethi
a) Fethin Sebepleri
Osmanlı, kurulduğu andan itibaren hızla büyümüş ve önemli topraklar elde etmişti. Anadolu’nun büyük kısmında hakimiyet elde edilmiş, Rumeli’ye geçişler hızlanmıştı. Ancak Osmanlı’nın toprak bütünlüğünü bozan unsur olarak Doğu Roma İmparatorluğu bulunuyordu. İstanbul içerisine sıkışmış vaziyette bulunan imparatorluk, zaman zaman Osmanlı ile iyi ilişkiler içerisinde bulunmakla beraber bazen de Osmanlı aleyhinde faaliyetlerde bulunmaktaydı. Fethin sebeplerinden birisi Osmanlı’nın gaza politikasıydı. Fethin sebeplerinden bir diğeri ise II.Mehmed’ in tahta ilk çıkışından sonra devlet ve halk üzerindeki kötü imajını silmek istemesiydi ( Emecen, 2015: 132). Fethin sebeplerini başlıca şöyle maddeleştirebiliriz:
-Osmanlı Devleti’nin gaza politikası
-Bizans’ın Osmanlı aleyhinde yaptığı faaliyetler
-İstanbul’un Osmanlı toprak bütünlüğünü bozması
-II.Mehmed’ in tahta çıktığı ilk dönemdeki başarısız imajını silmek istemesi
-Rumeli’ye geçiş ve fetihlerin kolaylaşması
-İstanbul’un jeopolitik konumu
Bu maddeler İstanbul’un fethinin başlıca sebepleri olarak sayılabilir.
Yukarıdaki paragrafı okuyunuz; verilen soruları paragrafa göre cevaplandırınız.
1) Paragrafa göre İstanbul’un fethinin önemli gerekçeleri nelerdir?
2) Paragrafa göre Doğu Roma’nın sınırlarını belirtiniz.
3) Paragrafa göre Osmanlı’nın toprak bütünlüğünün önündeki engel nedir?
b) Kuşatma ve Şehrin Alınması
Osmanlı devleti fetih için hazırlıklara başlamıştı. 1452 yılında Anadoluhisarı tahkim edildi ve aynı yıl içerisinde Rumeli ( Boğazkesen ) Hisarı’nın da yapımı tamamlandı. Bu hisarın yapımı sırasında yer yer çatışmalar oldu. Ardından II.Mehmed, Bizans İmparatorundan şehri teslim etmesini istedi ( Emecen, 2015: 134 ). Şehir teslim edilmeyince Osmanlı Devleti savaş ilanında bulundu. 6 Nisan 1453 tarihinde Osmanlı ordusu Bizans surları önündeydi. 6 Nisan gecesinden itibaren surlar top atışıyla dövülmeye başlanmıştı ( Afyoncu, 2017: 121 ).
Yoğun kuşatmaya rağmen şehirde direniş devam ediyordu. Donanmanın Haliç’e inemeyişi ve surlardan içeriye sızamayış Osmanlı’yı zor duruma sokmuştu. Bunun üzerine Osmanlı daha önceden planladığı stratejiyi uyguladı ve ormanlık alanda inşa edilen gemiler yürütülerek Haliç’ e indirildi. Bu da Bizans’ın moral kaybetmesine ve Osmanlı’nın moral bulmasına sebep oldu ( Afyoncu, 2017: 121 ). Kuşatmanın devam etmesi Avrupa’dan gelecek bir haçlı birliği tehlikesine sebebiyet vermişti. Orduda kuşatmanın kaldırılması ve devam etmesi taraftarları bulunmaktaydı. Özellikle Çandarlı Halil Paşa bir haçlı birliği tehdidinden dolayı kuşatmanın kaldırılması yönünde fikir belirtiyordu. Ancak Zağanos Paşa, Şehabettin Paşa ve Akşemseddin gibi II.Mehmed’ e yakın isimler saldırıya devam edilmesi gerektiğini düşünüyorlardı. Neticede son bir taarruz yapılması fikri ortaya çıkmıştı. Nihayet 29 Mayıs Salı günü son büyük taarruz padişahın emri ile başladı. Askerleri teşvik için şehrin 3 gün boyunca yağmalanacağı bildirilmişti. Bu son büyük saldırı neticesinde şehir daha fazla direnemedi ve İstanbul fethedildi ( Afyoncu, 2017: 123 ).
Yukarıdaki paragrafı okuyunuz; verilen soruları paragrafa göre cevaplandırınız.
1) Paragrafa göre Osmanlı’nın fetih için yaptığı hazırlıklar nelerdir?
2) Çandarlı Halil Paşa kuşatmanın hangi gerekçeyle kaldırılması gerektiğini savunmuştur?
3) Size göre savaşın seyrini değiştiren olay hangisidir? Sebepleriyle yazınız.
4) İstanbul’un fethedilmesinin Fatih’in imajına olan etkisi hakkındaki fikirlerinizi belirtiniz.
5) Sizce İstanbul fethedilememiş olsaydı Osmanlı ve Fatih için sonraki süreç nasıl gelişebilirdi? Tartışınız.
c) Fethin Sonuçları
İstanbul’un Osmanlı Devleti tarafından alınması tüm dünyada büyük bir yankı yaptı. Özellikle Hristiyan dünyası büyük bir şok ve korku yaşamıştı. Ağıtlar yakılmış, şiirler yazılmıştı. İtalya’dan Sırbistan’a herkes sıranın kendine gelmiş olmasından korkuyordu ( Afyoncu, 2017: 131 ). Bir Hristiyan birliği oluşturulmaya çalışıldıysa da başarıya ulaşamadı.
Osmanlı tarafında ise fetih, devletin bundan sonraki gidişatını derinden etkilemiştir. İstanbul’un fethiyle büyük prestij kazanan Fatih, bundan sonra Bizans’ın varisi olma gibi bir düşünceye sahip olmuş ve imparatorluğa dönüşen yolda önemli adımlar atmaya başlamıştır. Böylece Osmanlı Klasik Çağı başlamış bulunuyordu ( Emecen, 2015: 141 ).
İstanbul’un fethiyle genç sultan büyük bir otorite ve kudret kazanmıştı. Fetihten önce yaşanan büyük çalkantılar sona ermişti. Osmanlı, fetihten sonra kazandığı prestijle İslam dünyasının en önemli devleti haline geldi ve psikolojik üstünlük elde etti. Fatih, fetihten hemen sonra kendi otoritesine bir sorun teşkil ettiğini düşündüğü Çandarlı Halil Paşa’yı görevden aldı; bir süre sonra da öldürttü. Aristokrat Türk ailelerin etkisini kırmış, kapıkulları ile Türk aileler arasında denge sağlamıştır. Neticede otoritesini iyice sağlamlaştırmış, Klasik Osmanlı Padişahı tipini ortaya çıkarmıştır. Fetihten önce çalkantılarla sallanan devlet fetihle kazandığı itibar sayesinde dünya siyasetine yön veren önemli bir imparatorluk haline gelmişti. Halil İnalcık’a göre Fetret Devri’nin kötü psikolojisinden ancak fetihten sonra çıkılabilmişti ( Afyoncu, 2017: 134 ).
-İstanbul’un alınmasıyla önemli ticaret yolları Osmanlı’nın eline geçti
-Osmanlı, devletten imparatorluğa dönüşme yoluna girdi
-Osmanlı, İslam dünyasının en parlak siması haline geldi
-Osmanlı, Anadolu ve Rumeli toprak bütünlüğü sağladı
-Topların surlar üzerindeki yıkıcı gücü tüm dünya tarafından görüldü
-Ticaret yollarının Osmanlı hakimiyetine girmesi coğrafi keşiflerin yaşanmasına sebep oldu
-İstanbul’dan kaçan bilim adamları Avrupa’nın gelişmesine katkı sağladı
Yukarıdaki paragrafı okuyunuz; verilen soruları paragrafa göre cevaplandırınız.
1) Paragrafa göre Avrupa devletlerinin korkusunun sebebi nedir?
2) İstanbul’un alınmasının Osmanlı’nın gidişatına olan etkilerini tartışınız.
3) İstanbul’un fethinden sonra Çandarlı Halil Paşa neden asılmıştır?
4) Fatih otoritesini güçlendirmek için neler yapmıştır?
5) İstanbul’un fethinin dünya ticaretinin geleceğine olan etkisini tartışınız.
6) Sizce İstanbul fethedilemeseydi Osmanlı, İslam dünyasında elde ettiği prestiji elde edebilir miydi? Tartışınız.
MÜZE GEZİSİ ÖNCESİ ETKİNLİĞİ
Panorama 1453 Tarih Müzesi’ne yapılacak olan gezi öncesinde müzenin tanıtılacağı görseller verilecektir. Bu görselleri dikkatle inceledikten sonra aşağıda verilen soruları görsellere göre cevaplandırınız.
Yönerge:
-Görseller her öğrenciye 1 adet olacak şekilde dağıtılacaktır.
-Öğrenciler görselleri bireysel olarak inceleyecektir.
-Görseller incelendikten sonra öğrenciler verilen soruları bireysel olarak cevaplandıracaktır.
-Bu çalışma için belirlenen süre 10 dakikadır.
Not: Devamı, etkinliğin tamamındadır.
MÜZE GEZİSİ ETKİNLİĞİ
Panorama 1453 Tarih Müzesi gezisinde panoramik resmi ve etrafındaki nesneleri dikkatle inceleyiniz. İnceledikten sonra çalışma yaprağını doldurunuz.
YÖNERGE:
– Panoramik resmi ve etrafındaki nesneleri dikkatlice inceleyiniz.
– İnceledikten sonra verilecek olan çalışma kağıtlarında bulunan soruları bireysel olarak cevaplandırınız.
– Bu çalışma için belirlenen süre 25 dakikadır.
Not: Devamı, etkinliğin tamamındadır.
MÜZE GEZİSİ SONRASI ETKİNLİĞİ
– Aşağıda verilen etkinliklerden ‘’A’’ etkinliği herkes tarafından bireysel olarak yapılacaktır.
– Geriye kalan iki etkinlikten birisi seçilerek grup çalışması çerçevesinde gerçekleştirilecektir.
– Gruplar 5 kişiden oluşacaktır.
– Grup çalışması süresince her öğrenci grup içerisinde aktif olarak rol almak zorundadır.
A) Hikâye etkinliği:
Yapılan müze gezisinden sonra İstanbul’un fethini anlatan kısa bir hikâye yazılacaktır.
YÖNERGE:
– Müze gezisinden edinilen izlenimler üzerinden, panoramik resimde canlandırılan fetih sürecini anlatan bir hikâye yazılacaktır.
– Hikâye yazılırken imla ve yazım kurallarına dikkat edilmelidir.
– Hikâye panoramik resimde canlandırılan savaş alanında bulunulduğu hayal edilerek yazılacaktır.
a) Hikâyenizi Osmanlı askeri gözünden yazabilirsiniz.
b) Hikâyenizi Bizans askeri gözünden yazabilirsiniz.
c) Hikâyenizi savaş alanında bulunan bir tarihçi gözünden yazabilirsiniz.
– Hikâyenizin içerisinde panoramik resimde dikkatinizi en çok çeken nesnelerin betimlenmesi gerekmektedir.
– Bu çalışma bireysel olarak yapılacaktır.
– Bu çalışma için belirlenen süre 40 dakikadır.
B) Maket Etkinliği
Öğrenciler 5 kişiden oluşan gruplara ayrılarak maket çalışması yapacaktır.
YÖNERGE:
– İstanbul’un fetih sürecini canlandıran maket çalışması yapılacaktır.
– Her …
C) Drama Etkinliği
Öğrenciler 5 kişiden oluşan gruplara ayrılarak drama çalışması yapacaktır.
YÖNERGE:
– İstanbul’un fetih sürecini canlandıran drama çalışması yapılacaktır.
– Her grup...
Not: Devamı, etkinliğin tamamındadır.
RUBRİK ÖLÇEKLER
Müze Gezisi Öncesi Etkinliği
Ölçüt 3 puan 6 puan 9 puan
Verilen görseller incelendi |
Görseller incelenmedi |
Görseller kısmen incelendi |
Görseller dikkatle incelendi |
Görsellerdeki nesneler doğru tahmin edildi |
Görsellerdeki nesneler doğru tahmin edilemedi |
Görsellerdeki nesneler kısmen doğru tahmin edildi |
Görsellerdeki nesneler doğru tahmin edildi |
Nesnelerin kullanım amacı tahmin edildi |
Görsellerdeki nesnelerin kullanım amacı tahmin edilemedi |
Görsellerdeki nesnelerin kullanım amacı kısmen doğru tahmin edildi |
Görsellerdeki nesnelerin kullanım amacı doğru tahmin edildi |
Nesnelerin birbirleriyle olan bağlantılarını kavradı |
Birbiri ile bağlantılı nesneleri kavrayamadı |
Birbiri ile bağlantılı nesneleri kısmen kavradı |
Birbiri ile bağlantılı nesneleri kavradı |
Çalışma bireysel olarak tamamlandı |
Çalışma bireysel olarak tamamlanmadı |
Çalışma kısmen bireysel olarak tamamlandı |
Çalışma bireysel olarak tamamlandı |
Çalışma zamanında tamamlandı |
Çalışma tamamlanmadı |
Çalışma geç tamamlandı |
Çalışma zamanında tamamlandı |
Kavrama düzeyinde bilgi öğrenildi |
Bilgi öğrenilemedi |
Bilgi kısmen öğrenildi |
Kavrama düzeyinde bilgi öğrenildi |
Müze Gezisi Etkinliği
Ölçüt 3 puan 6 puan 9 puan
Panoramik resim incelendi |
Panoramik resim incelenmedi |
Panoramik resim kısmen incelendi |
Panoramik resim dikkatle incelendi |
Dikkati en çok çeken nesneler incelendi |
Nesneler incelenmedi |
Nesneler kısmen incelendi |
Nesneler dikkatlice incelendi |
Dikkati en çok çeken sahne incelendi |
Sahne incelenmedi |
Sahne kısmen incelendi |
Sahne dikkatlice incelendi |
Savaş aletleri tahmin edildi |
Savaş aletleri tahmin edilemedi |
Savaş aletleri kısmen tahmin edildi |
Savaş aletleri doğru olarak tahmin edildi |
Müze hakkında düşünce yazısı yazıldı |
Düşünce yazısı yazılmadı |
Düşünce yazısı kısmen yazıldı |
Düşünce yazısı yazıldı |
Çalışma bireysel olarak tamamlandı |
Çalışma bireysel olarak tamamlanmadı |
Çalışma kısmen bireysel olarak tamamlandı |
Çalışma bireysel olarak tamamlandı |
Çalışma zamanında tamamlandı |
Çalışma tamamlanmadı |
Çalışma geç tamamlandı |
Çalışma zamanında tamamlandı |
Müze Gezisi Sonrası Etkinliği
a) Hikâye Etkinliği
Ölçüt 3 puan 6 puan 9 puan
Geziden izlenimlerle hikâye yazıldı |
Hikâye yazılmadı |
Hikâye kısmen yazıldı |
Hikâye yazıldı |
Hikâye istenilen formata uygun yazıldı |
Hikâye istenilen formatta yazılmadı |
Hikâye kısmen istenilen formatta yazıldı |
Hikâye istenilen formatta yazıldı |
Hikâyede imla ve yazım kurallarına dikkat edildi |
Hikâyede imla ve yazım kurallarına dikkat edilmedi |
Hikâyede imla ve yazım kurallarına kısmen dikkat edildi |
Hikâye imla ve yazım kurallarına uygun yazıldı |
Hikâyede dikkatini en çok çeken nesnelere yer verdi |
Hikâyede dikkatini en çok çeken nesnelere yer vermedi |
Hikâyede dikkatini en çok çeken nesnelere kısmen yer verdi |
Hikâyede dikkatini en çok çeken nesnelere yeterince yer verdi |
Hikâye özgün olarak yazıldı |
Özgün bir hikâye yazılmadı |
Kısmen özgün bir hikâye yazıldı |
Özgün bir hikâye yazıldı |
Hikâye zamanında tamamlandı |
Hikâye tamamlanmadı |
Hikâye geç tamamlandı |
Hikâye vaktinde tamamlandı |
b) Maket Etkinliği
Ölçüt 3 puan 6 puan 9 puan
Bir gruba istekli olarak katıldı |
Bir gruba katılmadı |
İsteksiz olarak bir gruba katıldı |
Gönüllü olarak bir gruba katıldı |
Grup içerisinde aktif olarak görev aldı |
Görev almadı |
Kısmen görev aldı |
Gönüllü olarak görev aldı |
Grup içerisinde aldığı görevi tamamladı |
Alınan görev tamamlanmadı |
Alınan görev kısmen tamamlandı |
Alınan görev başarılı olarak tamamlandı |
Grup arkadaşlarıyla uyumlu olarak çalıştı |
Grup arkadaşlarıyla uyumsuzdu |
Grup arkadaşlarıyla kısmen uyumluydu |
Grup arkadaşlarıyla uyumlu olarak çalıştı |
Maket içerisine dikkatini en çok çeken nesneyi ekledi |
Dikkatini en çok çeken nesneye yer vermedi |
Dikkatini en çok çeken nesneye kısmen yer verdi |
Dikkatini en çok çeken nesneye başarılı şekilde yer verdi |
Maketin zamanında teslim edildi |
Maket teslim edilmedi |
Maket geç telim edildi |
Maket zamanında teslim edildi |
c) Drama Etkinliği
Ölçüt 3 puan 6 puan 9 puan
Bir gruba istekli olarak katıldı |
Bir gruba katılmadı |
İsteksiz olarak bir gruba katıldı |
Gönüllü olarak bir gruba katıldı |
Grup içerisinde aktif olarak görev aldı |
Görev almadı |
Kısmen görev aldı |
Gönüllü olarak görev aldı |
Grup içerisinde aldığı görevi tamamladı |
Alınan görev tamamlanmadı |
Alınan görev kısmen tamamlandı |
Alınan görev başarılı olarak tamamlandı |
Grup arkadaşlarıyla uyumlu olarak çalıştı |
Grup arkadaşlarıyla uyumsuzdu |
Grup arkadaşlarıyla kısmen uyumluydu |
Grup arkadaşlarıyla uyumlu olarak çalıştı |
Senaryonun yazılmasına katkı sağladı |
Senaryo yazılırken yardım etmedi |
Senaryo yazılırken kısmen yardım etti |
Senaryonun yazılmasına yeterli düzeyde yardım etti |
Drama canlandırılırken rol aldı |
Drama canlandırılırken rol almadı |
Drama canlandırılırken kısmen rol aldı |
Drama canlandırılırken başarılı şekilde rol aldı |
Drama çalışması zamanında yapıldı |
Drama çalışması yapılmadı |
Drama çalışması geç yapıldı |
Drama çalışması zamanında yapıldı |